Биоәртүрлілікті қорғау-жоспарлау мен құрылыстан бастап теміржол нысандарын пайдалануға дейінгі әр кезеңде назар аударатын компанияның маңызды міндеттерінің бірі.

Қоршаған ортаға әсерді бағалау қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына тікелей немесе жанама әсер етуі мүмкін шаруашылық немесе өзге де қызметтің кез келген түрі үшін міндетті болып табылады.

Жобаларды іске асыру тәуекелдерін талдау үшін әлеуметтік және экологиялық тәуекелдерді талдауды қоса алғанда, тиімді құралдар пайдаланылады. Қоршаған ортаға әсерді бағалаудың нәтижелері ескеріледі және қоршаған ортаға және адам денсаулығына ең аз зиян келтіретін нұсқа таңдалады.

Жобалардың тәуекелдерін сәйкестендіру және бағалау жобаларды іске асырудың барлық кезеңдерінде тұрақты негізде жүзеге асырылады. Атмосфералық ауаға, жер үсті және жер асты суларына, ландшафттарға, жер ресурстарына және топыраққа әсері бағаланады, биоалуантүрлілік және басқа факторлар.

Аудандағы табиғи өзгермейтін ландшафттарды сақтауға, жануарлар түрлері мен топтарының географиялық таралуына, сондай-ақ олардың санына ерекше назар аударылады. Дала және орманды дала аймақтарының өсімдік жамылғысының барлық түрлері, осы аймақта тұратын жануарлардың барлық түрлері (сүтқоректілер, жәндіктер, лагоморфтар, кеміргіштер, жыртқыштар, артидактилдер және басқалар) және олардың қоныс аударуы зерттеледі.
Қоршаған ортаға әсерді сапалық және сандық бағалаусыз және мемлекеттік экологиялық сараптамасыз жоспарланған қызмет жобасына жұмысқа жіберу жүзеге асырылмайды.

Биоәртүрлілікті бағалау

Биоалуантүрлілік тәуекелдерін бағалау көзделіп отырған қызмет кезінде қоршаған ортаға әсерді бағалау шеңберінде (бұдан әрі - ҚОӘБ) жүргізіледі. 

ҚОӘБ-бұл қоршаған орта мен адам денсаулығы үшін экономикалық және басқа қызметтің ықтимал салдары бағаланатын процесс. Биоәртүрлілікке ерекше назар аударылады.

Бұл процесс барысында табиғи экожүйелер мен табиғи ресурстардың жойылуы, деградациясы, зақымдануы және сарқылуы сияқты жағымсыз салдардың алдын алу шаралары әзірленуде. Бұл шаралар Қазақстан Республикасының экологиялық нормалары мен заңнамасын ескере отырып, қоршаған ортаны сауықтыруға бағытталған.

ҚОӘБ процесі келесі негізгі кезеңдерді қамтиды:

1 кезең: объектінің оңтайлы орналасуын анықтау мақсатында жүргізілетін аумақты бағалау (қоршаған орта жағдайына шолу). 
2 кезең: инвестициялардың негіздемесімен (жобалардың техникалық-экономикалық негіздемелерімен) бірге жүретін қоршаған ортаға әсерді алдын ала бағалау.
3 кезең: жобаны іске асырудың немесе одан әрі шаруашылық және өзге де қызметтің әлеуетті әсерлеріне толық және кешенді талдау жүргізу мақсатында орындалатын әсерді бағалау. Бұл кезеңде баламалы нұсқалар қарастырылады және қоршаған ортаны қорғауды басқару жоспары (бағдарламасы) жасалады.
4-кезең: Биоәртүрлілікті қоса алғанда, қоршаған ортаға жағымсыз әсерлердің алдын алу жөніндегі техникалық шешімдерді қамтитын жұмыс жобасының құрамындағы "қоршаған ортаны қорғау" бөлімі.
5-кезең: объектінің қоршаған орта үшін қауіпсіздігін растау және табиғатты қорғау жөніндегі іс-шараларды түзету мақсатында шаруашылық және өзге де қызмет басталғаннан кейін бір жылдан кейін жүргізілетін жобадан кейінгі талдау.

Бұл кезеңдер Қазақстан Республикасында Биоәртүрлілікті сақтаудың маңыздылығын ескере отырып, қоршаған ортаға әсерді бағалау мен басқаруға жүйелі және кешенді тәсілді жиынтықта қамтамасыз етеді.

Қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізу кезінде әсерді талдауға назар аударылады және олардың өзара байланысы мен өзара іс-қимылын қоса алғанда, келесі нысандардағы шығарынды көздерінің орналасқан жері ескеріледі:

1. атмосфералық ауа;
2. жер үсті және жер асты сулары;
3. су айдындары түбінің беті;
4. ландшафттар;
5. жер және жер жамылғысы;
6. өсімдіктер әлемі;
7. жануарлар әлемі;
8. экологиялық жүйелер мен экожүйелік қызметтердің жай-күйі;
9. биоәртүрлілік;
10. халықтың денсаулық жағдайы мен тұрмыс жағдайы;
11. ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар нысандар.

Тәуекелдерді бағалау нәтижелері және оларды төмендету бойынша қабылданатын шаралар ҚОӘБ жобасында ескеріледі. 
Қоршаған ортаға әсерді бағалау қоршаған ортаны қорғау жөніндегі уәкілетті орган бекітетін нұсқаулық-әдістемелік құжаттарға (шаруашылық қызметтің қоршаған ортаға әсерін бағалауды жүргізу жөніндегі әдістемелік нұсқаулар) қатаң сәйкестікте жүргізіледі.

Осылайша, қоршаған ортаға әсерді бағалау (ҚОӘБ) шеңберінде көзделіп отырған шаруашылық қызметтің биоресурстарға (топыраққа, өсімдіктерге, жануарлар әлеміне) әсерін бағалауды жүргізу көзделіп отырған шаруашылық қызметтің биоресурстарға (топыраққа, өсімдіктерге, жануарлар әлеміне) әсерін бағалауды жүргізу жөніндегі әдістемелік ұсынымдарға (ҚОӘБ) сәйкес жүзеге асырылады (24-қосымша қоршаған ортаны қорғау министрінің 2010 жылғы 29 қарашадағы №298 бұйрығына).

Әдістеме әзірлеушілердің бірыңғай әдіснамалық талаптарды сақтау, экожүйелер үшін ықтимал салдарларды есепке алудың толықтығын қамтамасыз ету және өсімдіктерді қорғау жөніндегі іс-шараларды іске асыру мақсатында қоршаған ортаға әсерді бағалауды пайдалануына арналған.

Бағалау процесінде жобаны іске асыру жоспарланған аймақтардың нақты жағдайлары мен ерекшеліктерін ескеруге мүмкіндік беретін орынды ескеретін тәсіл қолданылады.

Әдістемеге сәйкес жоспарланған шаруашылық қызмет аймағында өсімдік жамылғысы мен жануарлар әлемінің ағымдағы жағдайын бағалау бойынша талаптар белгіленіп мыналарды қамтуы тиіс:

• шаруашылық игеру (Құрылыс және т. б.) үшін белгіленген аумақ;
• жұмыс істеп тұрған объектілер үшін санитариялық-қорғау аймағы шегіндегі аумақ, олар жоспарланған қайта жаңартылған жағдайда;
• объектінің шекарасынан нормативтік белгіленген санитарлық-қорғау аймағы (км) шегінде объектіні қоршап тұрған аумақ;
• объектіге жақын сезімтал экожүйелердің аумағы;
• қажет болған жағдайда - неғұрлым кең аумақ (нормативтік белгіленген санитарлық-қорғау аймағынан тыс);
• ұқсас антропогендік-бұзылмаған аумақтар ретінде шартты түрде таңдалатын" фондық " учаскелер.

Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган өз құзыреті шегінде қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізу жөніндегі нұсқаулық-әдістемелік құжаттар талаптарының сақталуын бақылауды жүзеге асырады. 

Сонымен қатар, шаруашылық қызметті жүзеге асыру барысында биоалуантүрлілік тәуекелдерін қоса алғанда, тәуекелдерді бағалау "ҚТЖ "ҰК" АҚ-да қауіптер мен экологиялық аспектілерді сәйкестендіру стандартының талаптарына сәйкес жүргізіледі (01.09.2023 ж. №614-ЦЗ бұйрығымен бекітілген).

Экологиялық аспектілерді сәйкестендіруге арналған кірістер: 
 

1. Құрылымдық бөлімшенің негізгі қызметі (штаттық (қалыпты)жағдайларда, жабдықты іске қосу және тоқтату кезінде, ықтимал авариялық жағдайларда және т. б. болатын барлық технологиялық процестер);
2. "ҚТЖ "ҰК"АҚ компаниялар тобының объектілерінде мердігерлік ұйымдар жүзеге асыратын қосалқы қызмет және қызмет;
3. Шикізатты, материалдарды тасымалдау, сақтау, тиеу, түсіру, көлік және арнайы техника жұмысы кезінде қоршаған ортаға әсер ету көздері;
4. зерттеу қызметі (зертханалық жұмыстар, геофизикалық зерттеулер, жаңа реагенттерді зерттеу және т. б.);
5. қоршаған ортаға тарихи әсер ету және т. б.

Осылайша, биоәртүрлілік тәуекелдерін бағалау көлемі өз операцияларымыз барысында және Біз қызмет атқаратын объектілерімізге іргелес аумақтарда туындайтын биоәртүрлілікке әсерді талдауды қамтиды.

Экологиялық қауіпсіздік бойынша тәуекелдер мен маңызды аспектілерді сәйкестендіру нәтижелері бекітілген нысанға сәйкес елеулі тәуекелдер мен маңызды аспектілер тізіліміне рәсімделеді және Компанияның тәуекелдерді басқарудың корпоративтік жүйесіне енгізіледі.

Маңызды тәуекелдер мен маңызды экологиялық аспектілер анықталған кезде Компанияның құрылымдық бөлімшелері мен еншілес ұйымдары тәуекелдерді басқару жөніндегі іс-шаралар кешенін әзірлейді. Бұл іс-шаралар қауіпсіздік пен экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз ету мақсатында тәуекелдерді төменгі санатқа ауыстыруға немесе оларды жоюға бағытталған.

Әзірленген іс-шаралар бөлімшелердің өндірістік қызметінің жоспарларына енгізіледі, оларды әзірлеу жергілікті актілерге және Компания бекіткен нормативтік техникалық құжаттарға сәйкес жүзеге асырылады. 

Бүгінгі күні жүзеге асырылатын қызмет процесінде биоалуантүрлілік саласындағы тәуекелдер анықталмаған.